Potwierdzenie przekazania terenu, obiektu lub mienia objętego działaniem ratowniczym – dokumentacja operacyjna OSP/PSP

Potwierdzenie przekazania terenu, obiektu lub mienia objętego działaniem ratowniczym – dokumentacja operacyjna OSP/PSP

Potwierdzenie przekazania terenu, obiektu lub mienia objętego działaniem ratowniczym (komu? co? z jakim zaleceniem?)

Potwierdzenie przekazania terenu wzór

Powyższy dokument jest powszechnie znany wśród strażaków w całej Polsce. Jest określony przepisami Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. W powyżej wspomnianym Rozporządzeniu zamieszczony jest również aktualny wzór tego dokumentu (dostępny do bezpośredniego pobrania powyżej). Jest to dokument, który zgodnie z obowiązującym prawem wyznacza koniec kierowania działaniami ratowniczymi, ale pod warunkiem obecności na miejscu zdarzenia osoby przewidzianej w przepisach, która potwierdza przekazanie. Miejsce zdarzenia możemy więc przekazać właścicielowi, zarządcy, użytkownikowi lub przedstawicielowi organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, Policji czy straży gminnej (miejskiej). W przypadku braku właściwej osoby jesteśmy zobowiązani do powiadomienia właściwego miejscowo stanowiska kierowania o braku osoby wymaganej przepisami i możemy odjechać z miejsca zdarzenia.

Sens i podstawy prawne przekazania

Zasadniczo przekazanie miejsca zdarzenia nie dotyczy osób. W przypadku gdy podczas zdarzenia występują osoby poszkodowane, po udzieleniu im pomocy i przejęciu ich przez służby medyczne uzyskujemy możliwość zakończenia działań ratowniczych, a na okoliczność tego przekazania sporządzany jest inny dokument (karta udzielonej Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy – o czym przy okazji innego artykułu). Oddzielną kwestią jest zabezpieczenie mienia po naszym odjeździe z miejsca zdarzenia. Jeżeli nasze działania dotyczą tylko poszkodowanego, to po przekazaniu takiej osoby Zespołowi Ratownictwa Medycznego lub innemu podmiotowi wykonującemu zawód medyczny w podmiocie leczniczym, możemy odjechać z miejsca zdarzenia, po uprzednim poinformowaniu stanowiska kierowania. Jeżeli jednak działania dotyczyły oprócz osób: mienia, zwierząt czy nieruchomości musimy przekazać miejsce zdarzenia protokołem. Samo potwierdzenie w powyższej formie nie ma umiejscowienia w Kodeksie Postępowania Administracyjnego. Jednocześnie należy pamiętać, że zarządzenia kierującego działaniem ratowniczym związane z korzystaniem przez niego z praw opisanych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 lipca 1992 roku w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym, mają moc decyzji administracyjnej z rygorem natychmiastowej wykonalności (zgodnie z Kodeksem Postępowania Administracyjnego). Skorzystanie z tych praw powinno być odnotowane w raporcie kierującego działaniem ratowniczym, czy nawet sporządzone w formie decyzji kierującego działaniem ratowniczym (w formie opisanej w KPA).

Obowiązujące przepisy nie określają jednak wzorów tych dokumentów, jedynie określono, że należą do dokumentacji prowadzonych działań ratowniczych. Zamieszczenie zarządzeń KDR, podjętych decyzji, zakazów czy zaleceń w potwierdzeniu przekazania miejsca objętego działaniem ratowniczym jest powszechnie stosowanym rozwiązaniem. Ponadto osoba podpisująca potwierdzenie, kwituje zapoznanie się uwagami, co jest istotne w przypadku niezrealizowania naszych zaleceń przez np. właściciela budynku i w związku z tym wzięcia przez niego odpowiedzialności za takie zachowanie. Należy jednak pamiętać, że korzystanie z praw kierującego działaniem ratowniczym odbywa się tylko w okolicznościach wystąpienia stanu wyższej konieczności. W praktyce np. wydanie zakazu użytkowania urządzeń spalinowych do czasu ich sprawdzenia i naprawy w przypadku zatrucia tlenkiem węgla mieszkańców jest uzasadnione, ponieważ występuje niebezpieczeństwo rzeczywiste, bezpośrednie, skierowane przeciwko dobru prawnie chronionemu (czyli życiu i zdrowiu mieszkańców). Zgodnie z zasadą subsydiarności poświęcenie jednego dobra w celu ratowania drugiego (w tym przypadku życia i zdrowia) jest jedynym wyjściem, a zgodnie z zasadą proporcjonalności dobro ratowane przedstawia wartość większą od poświęcanego.

Adresat przekazania

Po zakończeniu działań powinniśmy dołożyć wszelkich starań, żeby nasze zalecenia zostały zrealizowane, stąd niezwykle istotne jest przekazanie miejsca, zaleceń czy zakazów odpowiedniej osobie. Czasem jednak nie mamy możliwości przekazania miejsca zdarzenia właścicielowi lub użytkownikowi danego obiektu i musimy posiłkować się przekazaniem go Policji lub Straży Gminnej (Miejskiej). Zazwyczaj nie mamy możliwości dotarcia czy skontaktowania się z innymi użytkownikami, nie będącymi na miejscu zdarzenia. Dyskusyjne wg. autora jest przekazanie miejsca zdarzenia osobie postronnej, np. sąsiadowi. Powyżej opisane wątpliwości dotyczą zazwyczaj sytuacji gdy właścicielem jest osoba fizyczna lub osoba prawna.

W przypadku mienia należącego do Skarbu Państwa zasadne jest przekazanie miejsca zdarzenia właściwej miejscowo władzy samorządowej (Burmistrz, Wójt lub jego przedstawiciel) lub organom władzy państwowej. Musimy pamiętać, że nie jest wymagane przekazanie miejsca zdarzenia zawsze i wszędzie, prawo zezwala nam odstąpić od tej czynności w przypadku braku osoby uprawnionej. Często jednak ocena sytuacji powoduje w nas obawy o dostarczenie naszych zaleceń do właściciela, zarządcy czy użytkowników i musimy wtedy wspomóc się innymi służbami. Dla przykładu: podczas pożaru budynku mieszkalnego ZRM zabrał wszystkich mieszkańców do szpitala. Obecna na miejscu Policja czy Straż Gminna zabezpiecza miejsce zdarzenia, ustala innych użytkowników obiektu, rodzinę i powiadamia o sytuacji, która wystąpiła. Kontrowersyjne byłoby odjechanie z miejsca zdarzenia i pozostawienie otwartego budynku.

Zgodnie z aktualnym porozumieniem między Komendantem Głównym PSP i Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad podczas działań na drogach pod nadzorem GDDKiA jesteśmy zobowiązani do sporządzenia odpowiedniego potwierdzenia i wypisania zaleceń, zgodnie z opublikowanymi wytycznymi. Adresatem jest zarządca drogi, przedstawiciel GDDKiA. W przypadku dróg niższej kategorii powinniśmy przekazać miejsce zarządcy tejże drogi.

Co przekazać?

Potwierdzenie powinno zostać sporządzone wobec terenu, obiektu czy mienia objętego działaniem ratowniczym. Może to być dom, mieszkanie, budynek gospodarczy, jezdnia, pojazd, drzewo, maszyna budowlana, rolnicza, łąka, pole uprawne itp. Możemy skonsultować się z właściwym Stanowiskiem Kierowania co jest obiektem naszych działań. Często jest to uregulowane wewnętrznymi przepisami danej komendy wojewódzkiej. Pomocnym dokumentem są Zasady Ewidencjonowania Zdarzeń w SWD PSP. Tam wyczerpująco objaśniono co powinno być wskazane jako obiekt naszych działań. Przykład:

Obiekt w przekazówce straż

Na tej podstawie sporządzamy protokół przekazania. Przykładową trudną, ale powszechną sytuacją jest wypadek w ruchu drogowym. Przekazujemy osoby poszkodowane ZRM, drogę zarządcy, a pojazdy właścicielom i Policji. Czy w przypadku zderzenia trzech pojazdów powinniśmy sporządzić trzy protokoły? Jeżeli wszystkie pojazdy zostały objęte naszymi działaniami to teoretycznie tak. Co jednak gdy na miejscu nie ma właścicieli lub gdy Policja nadal prowadzi swoje czynności? Zdaniem autora przekazanie Policji na tym etapie wszystkich pojazdów jednym protokołem do czasu zakończenia swoich czynności jest właściwe. Jeśli mamy na miejscu właściciela czy użytkownika danego pojazdu i rzeczywiście prowadziliśmy działania na tym pojeździe (a pojazd ten tylko brał udział w zdarzeniu) to powinniśmy ten pojazd przekazać. W przypadku samej drogi jesteśmy zobowiązani powiadomić zarządcę, który powinien przybyć na miejsce zdarzenia, jednak w przypadku dróg wojewódzkich, powiatowych czy gminnych jest to znacząco utrudnione, zwłaszcza po godzinach urzędowania. Usuwamy więc zagrożenia chemiczno – ekologiczne z jezdni i na tym nasze działania się kończą. Informujemy SK o braku zarządcy na miejscu. Dobrą praktyką jest wystosowanie prośby do Policji o kontakt z zarządcą drogi i przekazanie informacji o zdarzeniu, nawet w późniejszym terminie, szczególnie w przypadku uszkodzenia infrastruktury drogowej. W przypadku stwierdzenia niebezpieczeństwa dla użytkowników drogi powinniśmy rozważyć jej zamknięcie, po konsultacji z Policją.

Uwagi szczegółowe

Zalecenia czy uwagi zawarte w potwierdzeniu przekazania są często istotne dla bezpieczeństwa użytkowników czy mieszkańców. Należy tutaj sformułować najważniejsze zalecenia czy zakazy. Nie mamy faktycznego wpływu na realizację tych zaleceń, jednak osoba, która podpisuje się pod takimi zaleceniami bierze na siebie odpowiedzialność, zostaje poinformowana o ewentualnych zagrożeniach i powinna dołożyć wszelkich starań do zrealizowania uwag. Nie jest jednak konieczne formułowanie uwag w każdej sytuacji, w każdym protokole, istotne jest samo przekazanie, które równa się zakończeniu działań ratowniczych. Odjazd z miejsca może być opóźniony ze względu na porządkowanie sprzętu itp., ale istotny jest fakt przekazania odpowiedzialności za obiekt. Kierowanie działaniami ratowniczymi ustaje.

Dobrą praktyką jest każdorazowe zalecenie dozorowania miejsca zdarzenia, które jest potrzebne w większości sytuacji. Wyczulamy wtedy osobę, która przejmuje miejsce zdarzenia na wypadek wystąpienia powtórnego zagrożenia lub sytuacji, których nie przewidzieliśmy. Nie mamy możliwości fizycznej kontroli obiektów czy mienia objętego działaniami po ich zakończeniu. Odpowiedzialność tą powinniśmy skierować na właściciela czy użytkownika, w wyjątkowych sytuacjach na służby. Dotyczy to zwłaszcza obiektów objętych czynnościami prokuratorskimi, które i tak będą dozorowane przez Policję do czasu zakończenia dochodzenia.

Czytaj także: 22 zasady postępowania dobrego dowódcy OSP/PSP

W województwie łódzkim, dla przykładu, wprowadzono wewnętrzne zalecenia dotyczące zdarzeń, podczas których stwierdzono występowanie tlenku węgla. W tych zaleceniach wprowadzono zapis, który powinien być zawarty w potwierdzeniu przekazania dotyczący wyeliminowania zagrożenia od urządzeń spalinowych. Brzmi on: „zakaz użytkowania przewodów i urządzeń spalinowych do czasu przeglądu tych urządzeń przez uprawnione organy”. Warto wykorzystać to zdanie, gdyż wyczerpuje praktycznie ten temat. Możemy dodać wyjaśnienia, iż najlepiej będzie wezwać kominiarza do przeglądu urządzeń spalinowych, a w razie wystąpienia objawów zatrucia tlenkiem węgla lub zadymienia powiadomić straż pożarną. Na strażackich forach spotkać można dyskusje nad zasadnością wpisywania zakazów do potwierdzenia przekazania. Odsyłam jednak wątpiących do obowiązującego prawa i uprawnień jakie posiada KDR.
W przypadku wątpliwości co do samego druku potwierdzenia powinna zostać sporządzona decyzja KDR, jednak z powodu braku takich druków w dokumentacji może to być utrudnione. Potwierdzenie przekazania jest wystarczającym dokumentem. Powinniśmy oprócz wypisania protokołu poświęcić chwilę na wyjaśnienie osobie przejmującej odpowiedzialność czy zalecenia, o ewentualnych konsekwencjach ich niedotrzymania. Zazwyczaj nasze działania koncentrują się na ratowaniu życia i zdrowia, i to właśnie ich ochrona jest naszym priorytetem. Staranność przy wypełnianiu dokumentacji może pomóc osobom, które nas wezwały, ale także i nam na wypadek wystąpienia nieprzewidzianych sytuacji. Należy pamiętać, że dokumentacja jest przechowywana przez długi czas na wypadek ewentualnego dochodzenia czy spraw sądowych. Po dłuższym czasie  dokumentacja zazwyczaj jest jedynym argumentem kierującego działaniem ratowniczym, ponieważ ludzka pamięć jest zawodna i po kilku latach możemy mieć trudności z odtworzeniem całej sytuacji. Zdarzyły się w Polsce przypadki analizowania zdarzeń przez sądy po kilku latach od ich wystąpienia, co znacząco utrudnia składanie szczegółowych wyjaśnień.

Wartym uwagi dokumentem dla Kierującego Działaniami Ratowniczymi jest z pewnością dokument „Zasady ewidencjonowania zdarzeń w systemie wspomagania decyzji PSP” w którym przedstawiono szczegółowe zasady sporządzania informacji ze zdarzenia.

autor artykułu: mł. kpt. Bartłomiej Wójcik
korekta, opracowanie: DrogaRatownika.pl