Straż Pożarna w Anglii #1: System Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi (ICS) – świadomość sytuacyjna

Artykuł rozpoczyna serię wpisów dotyczących systemu i funkcjonowania straży pożarnej w Anglii, szczególnie na przykładzie Hampshire Fire And Rescue Service, gdzie autor niniejszej treści pełni służbę.

Dla strażaków biorących udział w akcji ratowniczej świadomość sytuacyjna, czyli obraz tego co się dzieje na miejscu zdarzenia jest umiejętnością krytyczną, decydującą o powodzeniu akcji. Szczególnie ważne jest to dla dowódcy (KDR), ponieważ to on na podstawie swojej świadomości sytuacyjnej musi oceniać ryzyko, podejmować decyzje i wydawać rozkazy.

Ratownicy muszą zazwyczaj budować swoją świadomość sytuacyjną w trudnych, dynamicznie zmieniających się warunkach i pod dużą presją czasu, czasami z niepełnymi lub niedokładnymi informacjami. Indywidualny obraz zdarzenia dla każdego strażaka jest jak układanka złożona z wielu źródeł informacji, takich jak: pamięć, doświadczenie, wiedza i umiejętności zdobyte w czasie szkolenia, komunikowanie się ze stanowiskiem kierowania, innymi służbami, świadkami zdarzenia itp.

Dowódcy akcji muszą zdawać sobie sprawę, że ich świadomość sytuacyjna może być błędna z różnych powodów, takich jak: niedostępne, nieprawidłowe lub niekompletne informacje, rozproszenie uwagi, skupianie się na jednym elemencie sytuacji i utrata innych (widzenie tunelowe), ignorowanie informacji nie pasujących do ich aktualnego obrazu sytuacji (efekt potwierdzenia), brak obserwacji miejsca zdarzenia, informacje trudne do wykrycia, błędna interpretacja zdarzeń i nieporozumienia, słaba komunikacja z innymi uczestnikami zdarzenia. Dowódców odsyłam do poszerzenia tematu w artykule „22 zasady postępowania dobrego dowódcy OSP/PSP”.

Tworzenie świadomości sytuacyjnej można podzielić na trzy etapy:

1. Zbieranie informacji – strażacy i dowódca akcji zbierają informacje z różnych źródeł, aby uzyskać prawidłową świadomość sytuacyjną. Informacje mogą dotyczyć zdarzenia jako całości, zadań do wykonania, dostępnych sił i środków oraz występujących zagrożeń.
   Dowódcy zdarzenia powinni wiedzieć o potencjalnych źródłach informacji, takich jak:
   Komunikacja ze strażakami na miejscu akcji oraz z innymi służbami, specjalistami, świadkami na miejscu zdarzenia, stanowiskiem kierowania itp.
   Obserwacja miejsca zdarzenia: informacje z tego, co widzą, słyszą, czują i dotykają, informacje o obiekcie (plany ratownicze, specjalistyczne bazy danych, mapy, serwisy informacyjne).
2. Zrozumienie informacji – po zebraniu informacji są one przetwarzane, po czym wydobywa się ich znaczenie, które pozwala lepiej zrozumieć co dzieje się na miejscu zdarzenia. Zebrane informacje są łączone w pamięci z wiedzą, doświadczeniem podobnych sytuacji, założeniami oraz oczekiwaniami. W zależności od rodzaju zdarzenia i jego dynamiki taki proces może mieć charakter bardziej analityczny lub intuicyjny.
3. Przewidywanie – strażacy i dowódcy akcji powinni mieć świadomość, że wykorzystują swoje zrozumienie sytuacji do przewidywania tego co może się wydarzyć w przyszłości. Oznacza to, że istotne jest, aby ich świadomość sytuacyjna odzwierciedlała rzeczywistość tak dokładnie, jak to możliwe. Jest to najwyższy poziom świadomości sytuacyjnej. Pozwala on skutecznie zaplanować działania operacyjne poprzez zrozumienie w jaki sposób sytuacja może się rozwijać i przewidywanie jaki wpływ mogą mieć nasze działania na dalszy rozwój sytuacji.

W czasach społeczeństwa informacyjnego, również strażacy mają ułatwiony dostęp do informacji. Większość z nas korzysta z komputerów czy smartfonów. Szybki dostęp do wielu informacji ma niewątpliwe zalety. Potwierdza to moje doświadczenie z pracy na stanowisku koordynatora danych, odpowiedzialnego za funkcjonowanie systemów mobilizacji i przetwarzania informacji dla potrzeb operacyjnych w straży pożarnej. Efekty mojej pracy mogę weryfikować jeżdżąc do zdarzeń w składzie zespołu dowódczo-sztabowego. Te doświadczenia pozwoliły mi również wysunąć inny wniosek.
Budowanie i utrzymanie systemu zarządzania informacjami w straży pożarnej to skomplikowany i zmienny proces, wymagający ciągłej weryfikacji w szybko zmieniającej się rzeczywistości. Rosnące zapotrzebowanie na dużą ilość informacji wraz z dostępnością technologii powoduje, iż bardzo łatwo doprowadzić do przeładowania informacyjnego.

Dysponując mobilnym terminalem danych w każdym samochodzie ratowniczym i systemem automatycznej aktualizacji danych z łatwością mogę udostępnić strażakom kod dostępu do bramy wjazdowej, informacje o zagrożeniach, plany obiektu czy standardowe procedury operacyjne. Jednak pełna baza danych materiałów niebezpiecznych to już zupełnie inny temat – powinna być dostępna dla wszystkich, czy tylko dla przeszkolonych w zakresie ratownictwa chemicznego?
Oficer zadysponowany alarmowo do zdarzenia otrzymuje automatycznie z systemu dowodzenia i kontroli informacje o zdarzeniu, które są odczytywane przez urządzenie nawigacji satelitarnej.

Która z informacji powinna mieć priorytet: dokąd skręcić na następnym skrzyżowaniu czy opis sytuacji przekazany przez dowódcę akcji z miejsca zdarzenia? Ile stron powinna zajmować podstawowa informacja o ryzyku na miejscu zdarzenia?

Dobra świadomość sytuacyjna jest niezbędna w działaniach operacyjnych, ponieważ stanowi podstawę podejmowania wszystkich decyzji strażaków podczas działań ratowniczych. Świadomość taką, można budować w oparciu o dobrze zaplanowany i utrzymywany system zarządzania informacjami.

Odnosząc potrzeby na nasz polski grunt, czy znajdą się osoby które chciałyby, by ich wozy bojowe lub chociaż Stanowisko Kierowania wyposażone zostało w CRS (Crash Recovery System) czyli aplikację z bogatą bazą danych technicznych pojazdów osobowych, autobusów, ciężarówek? Z pewnością tak, a to tylko jeden z licznych przykładów i potrzeb.

W następnym wpisie nieco o historii i rozwoju ICS. Do przeczytania!

Sławek Dechnik, HFRS Fire Control/ Incident Command Team, 18/08/2018 dla drogaratownika.pl

Literatura: National Operational Guidance – The Foundation of Incident Command System.