Straż Pożarna w Anglii #2: System Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi (ICS) – historia i rozwój
Autor: Droga Ratownika

Przeczytałeś już pierwszy artykuł z tej serii?

>>„#1 System Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi (ICS) – świadomość sytuacyjna”<<

Straż Pożarna w Anglii #2

System Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi ICS – Historia i rozwój.

Dlaczego ten artykuł ma znaczenie? 

Aby coś poprawić, trzeba najpierw uświadomić sobie braki i przyznać, że czegoś nie wiemy, nie potrafimy, nie rozumiemy. Historia ICS pokazuje, że zwykle uczymy się na błędach, ale do tego, aby coś zmienić potrzebna jest również kultura organizacji sprzyjająca konstruktywnej krytyce i umiejętne zarządzanie zmianami. W polskiej straży pożarnej to zjawisko również występuje. Np. studia inżynierskie WOSP powstały w konsekwencji pożaru w Czechowicach-Dziedzicach. Zmiany w technice i taktyce pożarniczej daje się wprowadzać poprzez zmiany w funkcjonującym systemie szkolenia (świetnym tego przykładem jest praca mł. bryg. mgr inż. Szymona Kokota-Góry w dziedzinie szkolenia z gaszenia pożarów wewnętrznych w Polsce).

Spis treści

  1. Wprowadzenie
  2. Początki – 1945, Large Fire Organization (LFO)
  3. Pożary lasów w Kalifornii – 1970, FIRESCOPE
  4. Nie tylko pożary lasów – 1976, uniwersalny ICS
  5. Straż Przybrzeżna USA – 1989, Exxon Valdez
  6. 9/11 – 2004, Krajowy System Zarządzania Działaniami Ratowniczymi
  7. ICS w innych krajach i organizacjach międzynarodowych
  8. Fundamenty ICS
  9. Przyszłość ICS – Nowoczesne technologie
  10. ICS w Wielkiej Brytanii – Operacyjne Zarządzanie Ryzykiem
  11. Bibliografia

Wprowadzenie

Straż pożarna w Anglii

W swojej książce „Dowodzenie w Straży Pożarnej” legendarny Komendant Straży Pożarnej Phoenix w Arizonie, Alan V. Brunacini napisał, że wyjaśnianie czym jest dowodzenie akcją ratowniczą to jak próba opisania jak smakują lody migdałowo-krówkowo-kawowe. Mimo to postaram się przybliżyć polskim strażakom system dowodzenia jaki obecnie obowiązuje w strażach pożarnych w Wielkiej Brytanii.

System Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi (ang. Incident Command System – ICS) powstał w Kalifornii w Stanach Zjednoczonych i miał na celu poprawę organizacji działań podczas gaszenia dużych pożarów lasów. Obecnie ICS jest podstawowym systemem zarządzania akcjami ratowniczymi stosowanym przez służby ratownicze w USA, Wielkiej Brytanii oraz wielu innych krajach i organizacjach międzynarodowych. Aby lepiej zrozumieć istotę ICS warto zapoznać się z historią jego powstania i rozwoju.

Początki – 1945, Large Fire Organization (LFO)

Początków ICS można dopatrywać się już w 1945 roku. Po zakończeniu drugiej wojny światowej w Europie, wielu amerykańskich weteranów powracających do USA podjęło służbę w straży pożarnej i wprowadziło tam metody dowodzenia i kontroli znane z wojska. Powstał wówczas system zarządzania dużymi pożarami Large Fire Organization (LFO) wykorzystywany podczas gaszenia dużych pożarów lasów. Jednym z elementów tego systemu, stosowanym do dzisiaj, były tzw. T-cards, różnokolorowe karty katalogowe używane do kierowania siłami i środkami na miejscu pożaru. Pomysł ten został przeniesiony z armii francuskiej która w podobny sposób zarządzała artylerią na polu bitwy. Podstawowa struktura organizacyjna LFO obejmowała Dowódcę Akcji (Fire Boss), Dowódcę Liniowego (Line Boss) i Szefa Planowania (Plans Chief). System LFO był w stanie rozwijać się i obejmować wiele podmiotów uczestniczących w akcji ratowniczej, ale jego słabą stroną był brak silnego, zcentralizowanego systemu koordynacji działań. Ta słabość została wyraźnie dostrzeżona w sezonie pożarowym w roku 1970.

Pożary lasów w Kalifornii – 1970, FIRESCOPE

Koncepcja ICS została sformułowana po raz pierwszy w 1968r. na konferencji Komendantów Straży Pożarnych w Phoenix, Arizona. Program ten miał w zamyśle wprowadzić system zarządzania stosowany w Marynarce Wojennej USA na potrzeby dowodzenia dużymi pożarami lasów w Arizonie i Kalifornii. Dwa lata później seria katastrofalnych pożarów lasów w Południowej Kalifornii, zainicjowana przez ogromy pożar Laguna, w ciągu 13 dni spowodowała śmierć 16 osób oraz stratę około 700 budynków i ponad 200 tyś. ha lasu. Ta klęska żywiołowa była bezpośrednią przyczyną powstania i rozwoju ICS. Po przeanalizowaniu prowadzonych wówczas działań ratowniczo-gaśniczych wyciągnięto następujące wnioski:

  • Na miejscu działań ratowniczych było wiele nieporozumień spowodowanych różnicami w terminologii, strukturach organizacyjnych oraz procedurach operacyjnych pomiędzy różnymi podmiotami uczestniczącymi w działaniach ratowniczo-gaśniczych,
  • Na poziomie koordynacji działań brakowało efektywnych mechanizmów koordynowania i obsługi konkurencyjnego zapotrzebowania na siły i środki oraz ustalania spójnych priorytetów.

Powstała wtedy międzyagencyjna grupa FIRESCOPE (Firefghting Resources of Southern California Organized for Potential Emergencies), która opracowała dwa niezależne, ale powiązane ze sobą systemy:

  • System Koordynacji Międzyagencyjnej (Multiagency Coordination System – MACS),
  • System Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi – (Incident Command System – ICS).

Początkowo skupiono się tylko na problematyce koordynacji międzyagencyjnej, a zagadnienia organizacji dowodzenia na miejscu zdarzenia nie były dyskutowane. Dopiero w 1972 roku, po formalnym utworzeniu FIRESCOPE uznano potrzebę opracowania ICS. Podmioty skupione w FIRESCOPE uzgodniły cztery podstawowe założenia do opracowania systemów dowodzenia i koordynacji:

  • Współdziałanie i jednolitość podmiotów ratowniczych poprawia efektywność działań,
  • Aktualne, dokładne i kompletne informacje są podstawą efektywnego zarządzania w sytuacjach kryzysowych,
  • Procedury zarządzania działaniami ratowniczymi integrujące i wspierające system koordynacji regionalnej poprawiają skuteczność zarządzania kryzysowego,
  • Nowoczesne technologie mogą być z powodzeniem wykorzystane w strażach pożarnych do poprawy skuteczności działań.

Początkowo ICS powstał pod nazwą System Dowodzenia Operacyjnego (Field Command Operations System). Celem systemu było „zapewnienie jednolitej terminologii, procedur i struktury organizacyjnej niezbędnej do zapewnienia skutecznych, skoordynowanych działań podczas akcji, w której uczestniczą dwa lub więcej podmioty ratownicze.” (U.S. Forest Service, FIRESCOPE a record of significant decisions, 1981). W marcu 1974 r. wydano pierwszą publikację pt. „The Field Command Operations System Conceptual Design Description” wraz z odpowiednim podręcznikiem operacyjnym. W czerwcu tego samego roku zmieniono nazwę systemu na Incident Command System, aby przesunąć akcent ze słowa „System” na słowo „Incident” (pol. wydarzenie, wypadek, incydent).

Nie tylko pożary lasów – 1976, uniwersalny ICS.

Od roku 1976 następowało nieformalne przeobrażanie się systemu od organizacji działań gaszenia pożarów lasów w kierunku bardziej uniwersalnych rozwiązań, które można zastosować niezależnie od rodzaju zagrożenia i typu zdarzenia. Analitycy pracujący nad systemem doszli do wniosku, że powinien być on bardzo prosty i zrozumiały dla każdego ratownika bez względu na służbę, oraz powinien pasować do każdego zdarzenia bez względu na jego rodzaj, wielkość i stopień skomplikowania. Jeden z analityków zanotował, że powinni stworzyć system, który „…pasuje zarówno do pożaru śmietnika, pożaru wysokiego budynku jak i poważnej katastrofy chemicznej…”. (Robert Irwin, quote from Barbera and Stambler, Engineering the Incident Command and Multiagency Coordination Systems, 2011).

Oficjalnie po raz pierwszy ISC zastosowano w 1978 r. podczas pożaru lasu Pacoima w Angeles National Forest. ICS wykazał swoją skuteczność, jednak ze względu na brak przeszkolenia ratowników, stosowanie elementów starego i nowego systemu oraz niewdrożenie nowego systemu do rutynowych działań w poszczególnych agencjach, po kilku dniach eksperymentowania powrócono do systemu Large Fire Organization.
W latach 80-tych następowało wdrażanie ICS w całych Stanach Zjednoczonych. W 1983 roku Federalna Agencja Zarządzania Kryzysowego (FEMA) włączyła ICS do programu szkolenia w Narodowej Akademii Pożarniczej.

Straż Przybrzeżna USA – 1989, Exxon Valdez.

Jedną z pierwszych federalnych agencji, która wdrożyła ICA poza obszarem gaszenia pożarów lasów była amerykańska Straż Przybrzeżna (U.S. Coast Guard). W latach 90-tych, w czasie, gdy ICS powszechnie stosowany był w działaniach ratowniczo-gaśniczych, Straż Przybrzeżna nie radziła sobie ze skomplikowanymi działaniami ratowniczymi. Po katastrofie tankowca Exxon Valdez w marcu 1989r. władze Straży Przybrzeżnej zaczęły rozglądać się za usprawnieniem systemu koordynacji wieloagencyjnych działań ratowniczych zarówno na szczeblu lokalnym jak i stanowym. Zastosowanie ICS w kilku akcjach ratowniczych potwierdziło skuteczność systemu. Straż Przybrzeżna wdrożyła ICS w całej służbie i przeszkoliła pracowników. Podczas tragicznego sezonu huraganów w 2005r. reagowanie kryzysowe na poziomie federalnym było bardzo krytykowane (np. huragan Katrina, New Orleans), a jedynym z nielicznych sukcesów była zdolność Straży Przybrzeżnej do zarządzania działaniami ratowniczymi, zapanowania nad chaosem i przywracanie porządku stosując zasady ICS.

9/11 – 2004, Krajowy System Zarządzania Działaniami Ratowniczymi.

Ataki terrorystyczne z 11 września 2001r. wykazały konieczność opracowania systemu koordynacji działań na poziomie krajowym. Po przeanalizowaniu istniejących systemów dowodzenia i zarządzania działaniami ratowniczymi ICS oraz MACS stały się bazą do opracowania w 2004r. Krajowego Systemu Zarządzania Działaniami Ratowniczymi (National Incident Management System – NIMS). FIRESCOPE zaleciła dostosowanie ICS do wymogów NIMS. Podobne zmiany wprowadziło Narodowe Stowarzyszenie Ochrony Przeciwpożarowej (National Fire Protection Association – NFPA) w normach NFPA 1561 (Standard on Emergency Services Incident Management System) i NFPA 1600 (Standard on Disaster/Emergency Management and Business Continuity Programs).

ICS w innych krajach i organizacjach międzynarodowych.

Departament Stanu USA oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) stosują i zalecają ICS jako standard międzynarodowy.

Systemy Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi oparte na ICS wdrożono w takich krajach jak Australia, Kanada, Brazylia czy Wielka Brytania.

Fundamenty ICS

Systemy ICS wdrażane w różnych krajach i organizacjach mogą się różnić, ale fundamenty systemu są te same i obejmują następujące zasady:

  • Jedność dowodzenia – każda osoba zaangażowana w działania ratownicze podlega tylko jednemu przełożonemu. Ta zasada eliminuje potencjalną możliwość otrzymywania sprzecznych poleceń oraz poprawia kontrolę nad personelem na miejscu działań, zapobiega samowolnym działaniom jednostek, usprawnia przepływ informacji, wspiera koordynację operacyjną i poprawia bezpieczeństwo działań. Jedność dowodzenia jest podstawą łańcucha dowodzenia ICU,
  • Wspólna terminologiaw przeszłości poszczególne podmioty ratownicze tworzyły własne procedury, tworząc przy tym własną, unikatową terminologię. Podczas działań ratowniczych prowadziło to do nieporozumień, gdyż te same określenia miały inne znaczenia w różnych organizacjach. W sytuacjach, gdy różne agencje muszą pracować razem, wspólna terminologia jest bardzo istotnym elementem pracy zespołowej i komunikacji. Dotyczy to zarówno pracy wewnątrz każdej organizacji, jak i współpracy między podmiotami. ICS zaleca stosowanie wspólnej terminologii i zawiera słownik określeń, które pomagają ujednolicić tytuły funkcyjnych, rodzaje sił i środków oraz ich organizację, nazwy obiektów i terenów oraz mnóstwo innych elementów działań ratowniczych.
  • Zarządzanie przez celedziałaniami ratowniczymi zarządza się poprzez dążenie do określonych celów. Cele te są uszeregowane według priorytetów, muszą być bardzo konkretnie sformułowane, realistyczne i jeśli tylko to możliwe określone w ramach czasowych. Cele osiąga się przez określenie strategii (ogólny plan działania), a następnie dopasowanie do niej odpowiedniej taktyki działania (w jaki sposób strategia zostanie wykonana).
  • Elastyczna i modułowa struktura organizacyjnastruktura ICS jest zorganizowana w taki sposób, aby mogła się dopasowywać do sytuacji, w zależności od wielkości zdarzenia oraz dostępnych sił i środków. Ustanawia się tylko te stanowiska, które są niezbędne w danej sytuacji. W większości zdarzeń tylko kilka stanowisk w strukturze dowodzenia jest aktywowanych. Na przykład, przy pożarze śmietnika, w którym uczestniczy jeden samochód gaśniczy, jedna osoba pełni rolę Dowódcy Akcji i nie ma potrzeby powoływania innych funkcji. Jeśli pożar jest bardziej skomplikowany i pojawia się więcej sił i środków powołuje się dodatkowe funkcje (np. dowódcy odcinków bojowych, dowódca operacyjny, szef logistyki, itp.), a funkcja Dowódcy Akcji może być przekazana starszemu rangą oficerowi. Tylko największe i najbardziej skomplikowane zdarzenia wymagają aktywowania pełnej struktury organizacyjnej ICS. Jeśli w trakcie działań sytuacja staje się mniej skomplikowana, poszczególne funkcje są odwoływane w miarę potrzeb.
  • Zakres kontroliaby ograniczyć zakres odpowiedzialności i wielkość sił i środków kierowanych bezpośrednio przez jedną osobę, ICS wymaga, aby zakres kontroli zawierał się w przedziale od 3 do 7. Oznacza to, że każdy dowódca/kierownik w dowolnym momencie może zarządzać jednocześnie nie więcej niż siedmioma osobami. Jeśli liczba podległych bezpośrednio zasobów przekroczy 7 należy rozszerzyć strukturę organizacyjna i delegować odpowiedzialność (np. utworzyć nowy odcinek bojowy i powołać jego dowódcę). Jeśli zakres kontroli dla danej funkcji spadnie poniżej 3, funkcja ta powinna być wchłonięta przez następną wyższą w hierarchii dowodzenia.
  • Koordynacja jedną z zalet ICS jest możliwość koordynacji działań wielu organizacji. Mimo iż wiele materiałów szkoleniowych podkreśla hierarchiczny charakter ICS, można ten system postrzegać również jako międzyagencyjną sieć organizacji ratowniczych. Sieciowe właściwości ICS pozwalają na elastyczne wykorzystanie unikatowej, specjalistycznej wiedzy wielu organizacji. Jest to jednak również duże wyzwanie z zakresu zarządzania. Badania praktycznych zastosowań ICS wykazały dobrą współpracę podmiotów, których pracownicy wcześniej mieli dobre relacje i wzajemne zaufanie. Jeśli jednak ilość współpracujących jednostek była bardzo duża, a hierarchiczna władza ICS była nadmiernie okazywana koordynacja i współpraca była trudna w realizacji.
  • Zintegrowana komunikacja zintegrowany system komunikacji głosowej i transmisji danych obejmujący sprzęt, sieci i protokoły powinien być zorganizowany przed wystąpieniem zadarzenia jako element przygotowania na sytuacje kryzysowe. Efektywny system komunikacji ICS obejmuje trzy podstawowe elementy: sprzęt, plany użycia dostępnych zasobów komunikacyjnych, procedury i procesy przekazywania informacji.

Przyszłość ICS – Nowoczesne technologie

Szybki rozwój nowoczesnych technologii sprawia, iż wdrażanych jest wiele nowych rozwiązań usprawniających system dowodzenia oparty na zasadach ICS. Wiele organizacji ratowniczych decyduje się na zastosowanie nowoczesnych systemów informatycznych dysponowania (Computer Aided Dispatch – CAD), dowodzenia (Command & Control – C&C) i łączności (Integrated Communications Control Systems – ICCS) usprawniających i przyspieszających wymianę informacji. Dzięki temu dowódcy na miejscu zdarzenia mogą podejmować lepsze decyzje oparte o szybko dostępne, aktualne i pełne informacje. Możliwości w tym zakresie wydają się nieograniczone. Powszechnie stosowane są mobilne terminale danych (MDT) w pojazdach ratowniczych które wraz z systemami śledzenia pojazdów (AVLS) dają dostęp do informacji o obiektach i terenach oraz siłach i środkach na miejscu zdarzenia. Kamery montowane są na dronach oraz na hełmach lub ubraniach ratowników, pojazdy dowodzenia mają możliwość wizualizacji sytuacyjnej, rejestrowania podjętych decyzji i działań oraz udostępniania tych informacji do służb współpracujących i stanowisk kierowania w czasie rzeczywistym. Coraz częściej pojawiają się oferty rozwiązań opartych na technologiach rzeczywistości wzbogaconej np. termowizja „naniesiona” na wizjer hełmu (ang. augmented reality) lub rzeczywistości wirtualnej (ang. virtual reality).

ICS w Wielkiej Brytanii – Operacyjne Zarządzanie Ryzykiem

Na początku lat 90-tych straż pożarna w Wielkiej Brytanii musiała zmierzyć się z wieloma wyzwaniami. Szczególnie znaczące były dwa pożary: pożar magazynu Hayes na Gillender Street (Londyn, 1991) oraz pożar przetwórni kurczaków Sun Valley (Hereford, 1993). W każdym z tych pożarów dwóch strażaków straciło życie, a w wyniku przeprowadzonego śledztwa Inspektorat Ochrony Pracy (HSE) nakazał strażom pożarnym usprawnienie systemów szkolenia, procedur dowodzenia, przekazywania informacji operacyjnych i zarządzania ryzykiem w celu poprawy bezpieczeństwa strażaków.

Dodatkowo, wyniki dochodzenia Fennell w sprawie pożaru na stacji metra King’s Cross w 1987r. nakazywały zmiany w systemie dowodzenia. W związku z tymi oraz wieloma innymi niebezpiecznymi zdarzeniami straż Pożarna West Yorkshire rozpoczęła w 1994r. prace nad tworzeniem nowych procedur. Początkowo projekt koncentrował się na dwóch głównych obszarach. Pierwszy z nich to „dynamiczna ocena ryzyka” dotyczący operacyjnego zarządzania ryzykiem na miejscu działań ratowniczych. Drugi obszar obejmował strukturę organizacyjną działań ratowniczych. Kolejnym ważnym tematem były kompetencje dowodzenia akcjami ratowniczymi, które wkrótce stały się znane jako System Dowodzenia West Yorkshire (West Yorkshire Incident Command System). Część terminologii tego systemu zostało zaczerpniętych z amerykańskiego ICS, ale najwięcej elementów pochodziło z systemu dowodzenia akcjami ratowniczymi Departamentu Straży Pożarnej Phoenix, Arizona opracowanego przez Komendanta Alana Brunacini (Fire Command, Alan V. Brunacini, NFPA, 1985).

W 1999r. Inspektorat Straży Pożarnych Wielkiej Brytanii opublikował tom Instrukcji Działania Straży Pożarnych zatytułowany Dowodzenie Działaniami Ratowniczymi (Incident Command) który wdrożył rozszerzoną i udoskonaloną wersję Systemu Dowodzenia West Yorkshire do stosowania we wszystkich brytyjskich strażach pożarnych jako standardową procedurę dowodzenia działaniami ratowniczymi (HM Government, 1999). Kolejne wydania dokumentu w latach 2002 i 2008 uzupełniały i aktualizowały system dostosowując go do nowych wyzwań. Aktualnie opis systemu dostępny jest w internetowym programie National Operational Guidance (https://www.ukfrs.com/) w którym dostępnych jest ponad 8000 dokumentów przetworzonych z formy papierowej na jednolitą, interaktywną platformę cyfrową umożliwiającą szybką aktualizację powiązanych ze sobą wytycznych i procedur.

Wewnętrzne procedury dowodzenia straży pożarnych dostosowane są do międzyagencyjnego systemu współpracy służb ratowniczych JESIP (Joint Emergency Services Interoperability Principles).

Szczegóły funkcjonowania brytyjskiego Systemu Dowodzenia Działaniami Ratowniczymi straży pożarnych obejmujące takie zagadnienia jak: operacyjne zarządzanie bezpieczeństwem i ryzykiem, struktura organizacyjna na miejscu działań ratowniczych, zarządzanie informacjami, podejmowanie decyzji operacyjnych, współdziałanie z innymi służbami oraz kompetencje dowódcze opiszę w następnych artykułach.

Autor: Sławomir Dechnik, HFRS Fire Control Data Coordinator / Incident Command Team, 11/10/2018
Redakcja, korekta: DrogaRatownika.pl

Bibliografia

  • Incident Command System (ICS), ICS Review Materials, FEMA ICS Resource Center, 2018.
  • National Incident Management System (NIMS) 2017 Learning Materials, FEMA Emergency Management Institute, 2018
  • Fire Command, Alan V. Brunacini, National Fire Protection Association, 1985.
  • History of ICS, Emergency Management Services International, 2018
  • From Firescope to NIMS, Robert Neamy, FireRescue, 08/01/2011.
  • The Future of Incident Command, Chief Fire Officers Association, August 2015,
  • Chief Fire and Rescue Advisor (2008) Incident Command, 3rd Edition, Fire and Rescue Manual, Volume 2: Fire Service Operations. London: The Stationary Office.

Dumnie wspiera projekt “Droga Ratownika”

Informacje

© Pierwsza odsłona strony www: 04.2016 (druga 01.2018, trzecia 03.2019), projekt założony 01.2015

Zespół>>>
O projekcie>>>

Aktualności na Facebooku

Obserwuj nas na:

Sponsorem głównym bloga jest:

sklep z profesjonalnym sprzętem ratowniczym i wyposażeniem straży